Mehmet Çelik

Muppet Show’un her şeyi (iyi kalpli sunucusu, sorumluluk sahibi yayın yönetmeni ve en efendisi) karizmatik kurbağası Kermit’in bağımsız saat şirketi Oris ile işbirliği 2023’ün en gülümseten çalışmasıydı.

Aslında simetriyi bozduğu için tarih pencereli saatleri hiç sevmem ama bu saat bambaşka. Her ayın ilk günü saat 6 konumundaki küçük tarih penceresinde 1 yerine Kermit’in güler yüzünün göründüğü bir saatten söz ediyorum. Oris buna “Kermit Günü” adını vermiş ve görünen o ki bu saati elde eden herkesi tarih ayarıyla durmadan oynama eğiliminde bırakıyor.

Saatin parlak yeşil ama son derece sade bir tasarıma sahip olan kadranına bakınca Oris’in zor işleri kolay gösterme sanatında usta bir marka olduğu anlaşılıyor. Yapılan işler hiç kolay değil ama, Oris kesintisiz 119 yıldır saat üretiyor.

Güçlü mekanizma

Bu mütevazı sade tasarımlı kadran sizi aldatmasın, altında Oris’in gurur duyduğu bir mekanizma var: Geliştirilmesi 6 yıl süren kalibre 400 mekanizması tam 120 saatlik

Aralık ayı “yılın en iyi saatleri” listelerinin yapıldığı bir zaman dilimi. Elbette pek çok liste yapıldı. Esquire dergisinde Nick Sullivan imzalı “2023’ün En iyi 15 Saati” bence en dengeli liste, yine de bazı saatlerde hemfikir değilim. Hemen her listede ortak bazı saatler var, modeller herkesin fikrine göre değişse de Audemars Piguet, Blancpain, Breitling, Bulgari, Cartier, Chopard, De Bethune, Girard-Perregaux, Grand Seiko, H. Moser &Cie, Hublot, IWC, Jaeger-LeCoultre, Longines, Louis Vuitton, Montblanc, Panerai, Patek Philippe, Rolex, TAG Heuer, Tudor, Vacheron Constantin, Zenith ve Zodiac gibi markalar hiç değişmiyor.

Bu yıl markalar arasındaki işbirlikleri de hem sayıca çoktu hem de çok kaliteliydi: Blancpain ve Swatch işbirliği tartışmalara neden oldu, Louis Vuitton ve Kosova asıllı dahi saat ustası Rexhep Rexhepi (Recep Recepi) işbirliği ise dünyaya çift yüzlü ve patentli olağanüstü bir saat kazandırdı (LVRR-01), üçüncü kez bir araya gelen Seiko ve Rowing Blazers da merakla bekleniyordu, bu seferki “Seiko 5 Sports × Rowing Blazers”

2023’ün en iyi saatlerini seçsem ilk sıraya hangi saati alırdım acaba diye düşünürken birden aklıma Studio Underd0g markasının karpuzdan ilham alan saati geldi. Karpuz çekirdeğinden saat indeksleri olan bir kronograf, sadece saati göstermiyor 30 dakikaya kadar zaman ölçümü de yapıyor, hız ölçeri de (takimetre) var. Bir başka özelliği daha var, her yıl milyonlarca pilli veya otomatik saatin üretildiği bir çağda bu saat elle kurmalı bir mekanizmaya sahip. 

Sadece karpuz değil, Studio Underd0g dondurmadan, denizanasından veya bir spor ayakkabılardan ilham alan çok eğlenceli ve deyim yerindeyse kıpır kıpır saatler üretiyor. İşin ilginç yanı Studio Underd0g tasarımları son derece şakacı bir yaklaşıma sahip ama saat meraklıları tarafından aşırı ciddiye alınıyor. 

Karpuzdan ve denizanasından ilham alan saatler

Şakacı ve girişimci 

2020’de yani pandemi döneminde kapılarını açan yeni nesil bir saat firması olan Studio Underd0g tek kişilik bir şirket! Yanlış okumadınız, firmanın tek bir çalışanı var. Studio Underd0g, Richard Benc isimli 1993

Bir süredir The Watch Library Foundation (WLF) veya Türkçesiyle söylersek Saat Kütüphanesi Vakfı ile ilgili çıkan haberleri heyecanla okuyorum ve ister istemez şahit olduğum benzeri süreçleri düşünüyorum. Ama önce Babil Kulesi benzeri müthiş zor bir işe girişen bu vakfı anlatayım: WLF 2021’de bir avuç insan tarafından kurulmuş, 2022’de ise hayır kurumu statüsüne alınmış.  

Vakıf; koleksiyoncular, tarihçiler ve meraklılar için dijital bir arşiv inşa ediyor. Vakfın hedefi geçmişten bugüne bütün ayrıntılarıyla saat yapımcılığı mirasını toplamak ve erişime açmak. İsviçre ve Fransa çok sayıda saat yapımıyla ilgili arşive sahipken, Almanya, İtalya, İngiltere, Japonya ve ABD gibi ülkelerde de hiç dokunulmamış muazzam kaynaklar var. WLF, cahil sosyal medya ünlüleri eliyle yalan yanlış bilgilerin yayıldığı bir mecra için önemli bir girişim. 

Daha işin başındalar diye düşünebilirsiniz. Öyle değil. Bu yazıyı yazdığım sırada en eskisi 1650 tarihli olmak üzere vakfın

Hakikat şu ki mekanik saatçilik veya saat ustalığı çok bereketli bir alan ve vizyoner insanların dediği gibi: Geleceğin mesleği. Saatçiliğin büyülü bir meslek olması gücünün bir kısmını geçmişten alıyor olmasıyla ilgili. 1 Mayıs 1839’da kurulan Patek Philippe 184 yıllık bir saat markası. 142 yıllık bir marka olan Seiko ise 1881’de kuruldu. Halen faaliyet gösteren en eski saat firması 1735’te kurulmuş 288 yaşındaki Blancpain.

Şirketler ve saat ustaları

Dünyanın en eski 20 saat şirketinden 19’u 1900’den önce kurulmuş. Listeyi biraz genişletirsek 1905’te kurulan Rolex, 118 yaşında olmasıyla bu şirketler arasında en genç olanı sayılır. Yılda bir milyon adet saat üretmesi, saatçilik sektörüne yaptığı devasa yatırımlar ve herkesin bildiği gibi dahiyane pazarlama politikası nedeniyle en arzu edilen saat markaları arasında hep birinci. Hepsi mekanik saat üreten bütün bu şirketlerin ortak bir yanı daha var: “Ah nerede o eski güzel günler” demeyip yüksek teknolojiye ve zanaatkarlığa yatırım yapıp akıl almaz bir

İyi dergileri çok severim. Bir yazı veya sadece bir fotoğraf için dergi de alırım. Ancak bir dergide en önemli şey nedir derseniz; bilgi ve samimiyet derim. Garip de bir hissiyat sahibiyim, bir derginin iyi mi kötü mü olduğunu çabuk anlıyorum. Belki de kırk yıldan fazla dergi okuyunca insana bir çeşit yetenek bahşediliyordur bilmiyorum. Bu nedenle piyasadaki bazı dergileri hiç beğenmiyorum, bende bir heyecan uyandırmıyorlar. Heyecan uyandıran dergileri bulmak da kolay değil, artık kapak kısmına içindekileri yazmıyorlar maalesef.

Bir dergiyi takip etmek özel bir bağlılık ve güven ilişkisi gerektirir. Sevilen bir dergi artık yayın hayatına devam etmese bile okurun sevgisi asla tükenmez. Mesela geçenlerde yıllar sonra Manifold’da yeniden yayınlanan bir söyleşide “Tasarım sadece bir daktilodur” (Esen Karol, “Arredamento” 1994) diyen Tibor Kalman’ın bir süre yönettiği ve ne yazık ki 2014’ten beri çıkmayan “Colors” dergisi veya 2006’da 50. sayısıyla okurlarına veda eden “Geniş Açı” fotoğraf dergisi gibi.

Genişletilmiş ikinci baskısı yeni çıkan “Gelimli Gidimli Dünya” kitabını görünce M. Şinasi Acar’ı aradım ve tebrik ettim. Hocanın bu kitabı kültür tarihimiz için hazine niteliğinde bir eser. Araştırmacı, yüksek mühendis ve yazar M. Şinasi Acar’la ilk kez yaklaşık 15 yıl önce Dolmabahçe Sarayı’nda tanışmıştım. Bizi kendi atölyesinde tanıştıran yazar ve saat ustası Şule Gürbüz’dü. Kısa bir sohbetle başladı her şey. Böyle çok çalışkan insanlara büyük saygı ve hayranlık duyuyorum. Çalışkanlık dediysem de öyle boş lakırdı değil, 18 kitap ve 150 kadar makale! Hepsi de 1999’da emekli olduktan sonra başladığı araştırmaların ürünü. İçlerinde en sevdiklerim “Osmanlı’da Günlük Yaşam Nesneleri” ve “Gelimli Gidimli Dünya” kitapları. 

İstanbul’un hattat mezar taşları üzerine yazılmış “Gelimli Gidimli Dünya”nın ilk baskısı 2004’te yapılmıştı (Gözde Yayınevi) ve kitapta o zaman 90’a yakın hattat mezarı hakkında bilgi ve

Geçtiğimiz çarşamba günü Çırağan Sarayı’nda Scrikss firmasının düzenlediği bir etkinlik vardı. Önce yanlış salona girdiğimi düşündüm sonra Çalakalem grubundan dostlarımı görünce doğru yerde olduğumu anladım ve hemen yanlarına gittim. Her zamanki gibi yine kalemlerden ve mürekkeplerden konuştuk.  

1964 yılından beri yazı yazan insanların hayatına dokunan Scrikss, Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. yılını kutlamak için el işçiliğiyle ve sınırlı sayıda üretilen ‘1923’ (5 adet) ve ‘Cumhuriyet Yolu’ (100 adet) isimli kalemlerin tanıtımı amacıyla pek çok insanı davet etmişti. Kalemseverler arasında efsaneleşen isimlerden Doğan Hızlan ve Prof. Dr. Nabi Avcı da oradaydı.

Bir süre sonra toplantı salonuna davet edildik. Video gösterimleri ve konuşmalar yapıldı. Üretim aşamalarını gösteren video ilgi çekiciydi. Organizasyon çok iyiydi, mekan zaten güzeldi. Böyle zamanları seviyorum çünkü herkesin yoğun bir programı olduğundan ancak bu tarz etkinliklerde bazı kalem dostlarını görmek